Yazı Dizisi-6 ''JAR''

[THY7]

( JOINT AVIATION REQUIREMENTS - ORTAK HAVACILIK KURALLARI )

Genel olarak teknik kurallaryn ve idari prosedürlerin standardize edilmesini amaçlayan JAA(Joint Aviation Authorities - Ortak Havacylyk Otoriteleri ) tarafyndan tamamlanmy? veya halen çaly?malary devam eden toplam 26 adet JAR dokümany bulunmaktadyr. JAR'lar Avrupa Birli?inde Konsey tüzü?ü statüsünü alacaktyr; sonuçta JAA üyesi ülkeler tüm kurallary uygulamak zorunlulu?undadyr.

JAR'laryn Listesi

Tamamlanmy? Jar'lar

Uçu?a Elveri?lilik Standartlary
Kysaltmalar ve Tanymlar (JAR-1)
Planörler (JAR-22)
Küçük Gövdeli Uçaklar (JAR-25)
Büyük Gövdeli Uçaklar (JAR-23)
Küçük Helikopterler (JAR-27)
Büyük Helikopterler (JAR-29)
Yardymcy Güç Kayna?y (JAR-APU)
Tüm Hava Ko?ullaryna Göre Sefer (JAR-AWO)
Motorlar (JAR-E)
Pervaneler (JAR-P)
Teknik Standart Kurallary (JAR-TSO)
Çok Hafif Uçaklar (JAR-VLA)
Uçak Bakymy
Onaylanmy? Bakym Organizasyonu (JAR-145)
Ürünlerin ve Kysymlaryn Onaylanmasy (JAR-21)
Tamamlanmamy? JAR'lar

Genel
Kural Koyma Y?lemi (JAR-11)
Uçabilirlik Standartlary
Geriye Dönük Kurallar (JAR-26)
Nox Atymy Yle Ylgili Kurallar (JAR-34)
Gürültü Kurallary (JAR-36)
Uçabilirlik Direktifleri (JAR-39)
Y?letme
Ticari Hava Ta?ymacyly?y (JAR-OPS 1)
Uçu? Saatleri Ve Dinleme Kurallary (JAR-FTL)
Uçu? Simülatörleri (JAR-SIM)
Personel
Bakym Personelinin Onaylanmasy (JAR-65E)
Bakym Personelinin E?itim Merkezleri (JAR-147)
Uçu? Ekibinin Lisanslary (JAR-FCL)
Tybbi Gerekleri (JAR-MED)
JAR -145 ONAYLANMI? BAKIM ORGANYZASYONU

JAR-145 bakym birimlerinin uymasy gereken kurallary göstermektedir. Bütün bu kurallar "Air Worthiness (Uçu?a Elveri?lilik)" hedeflenerek hazyrlanmy?tyr.

Amaç;

Uçu?a elveri?lilik kurallaryny netle?tirmek,
Hizmet kalitesini yükseltmek ,
Havacylykla ilgili ürünlerin alym satymyny kolayla?tyrmak,
Basit projelerin sertifikasyonunu sa?lamak,
Bu amaca eri?mek için; bakym tesisleri ile ilgili gereksinimle ve personel gereksinimlerinin saptanmasy, personelle ilgili belgelerin kaydy, alet, teçhizat ve malzemelerin uygunlu?u, uçu?a elveri?lilikle ilgili verilerin, bakymlaryn belgelenmesi, bakymlaryn kayyt edilmesi, hatalarla ilgili raporlaryn toplanmasy, kaydedilmesi, bakym prosedürleri ve kalite sistemlerinin kurulmasy, görev tanymlarynyn yapylamasy, bakym organizasyonunu temsil eden el kitaby hazyrlanmasy gerekmektedir. Bu sistemin dayandy?y temel fonksiyonlar planlama, kontrol yayyn üretmek - izlemek - geli?tirmek tir.

JAR 145' YN YÇERY?Y

Teknik problem belirleme, i?leme ve zamanynda uygun çözümler bulma
Teknik standart ve kurallara uygunluk
Kontrol listeleri hazyrlanarak standartlaryn faaliyetlerin, tamirlerin prosedürlere uygun olarak yapylamasyny sa?lamak için kontroller yapylmasy
Kabin defterindeki "Logbook" lardaki aryzalaryn izlenmesi
Bakym kartlarynyn gereklerini tam ve yeterli olarak yansytyp yansytmady?ynyn izlenmesi
Tüm i?lemlerin ve ertelemelerin kaydedilmesi için gerekli prosedürlerin hazyrlanmasy
Manuel, bülten yazy, dokümantasyon (IPC, CMM vb) 'nin tutulmasy, revizyonlaryn i?lenmesi ve bunlaryn kontrolü
Hat kontrolleri, hat aryza bakymlary, atölye ve hangar bulgularynyn izlenmesi, rapor etme, item yazma, kayytlara geçme
Sorunlary çözmek çözümlemek için veri toplama, analiz etme, yorumlama, çözüm önerileri getirme, istatistikler tutma
Atölyelerde bulunan malzemelerin depolanmasy, kurallara uygun kullanylmasy, raf ömürleri, yanycy - parlayycy - zehirli malzemeler için önlem alynmasy, emniyet, uygun ta?yma kurallary ve e?de?er malzemenin saptanmasy
Test ekipmany ve özel takymlaryn tespit ve temini, kalibrasyonu, bakymy, çaly?ma talimatlarynyn kontrolü
Atölyelerde y?yklandyrma, ysytma, güç kaynaklary, topraklama, basynçly hava, vakum ve elektriksel güçler vb gibi alt yapynyn tesisi, bakymy
JAR 66 ( BAKIM PERSONELYNYN ONAYLANMASI )

JAR-145'e göre çaly?an bir müessesenin bakym merkezinin kalifikasyon yapysy ?öyledir. Bakym iki grupta incelenmektedir.

LINE MAINTENANCE

Line Maintenance, bir havayolunda yapylan tüm aryza giderme i?lemleri ve "A" Check (dahil)'e kadar olan bakymlary kapsar. Bu alanda üç farkly grup kalifiye eleman çaly?maktadyr.

a-Mekanik:Bu grupta görev alanlar (ki bunlar genellikle ?irkete yeni gelen teknisyenlerdir.), kysa bir pratik e?itimden sonra uçak üzerinde , gözlem e?li?inde basit i?lemler yapabilirler. Jar-66'ya göre ileri e?itime henüz tabi tutulmadyklary için sertifikalary da yoktur.

b-Line Maintenance Certifying Mechanic Cat A (LMCM/A): Jar-66'a göre pratik ve teorik ileri e?itimden geçmi?lerdir (2 yyllyk e?itim + Task e?itim) ve Maintenance Manual veya görev kartlary yardymyyla rutin i?lemlerini yapabilirler ve uça?y Release To Service (sadece yetkileri dahilinde yaptyklary i?ler için) edebilirler. Teknisyenlerin bu i?lemleri yapabilmeleri için Aircraft Maintenance Basic Licence Cat. A (AMBL Cat.A) ve Aircraft Maintenance Release Authorisation Cat.A (AMRA Cat.A) sertifikalaryna sahip olmalary gerekmektedir. Bu a?amada, Mekanik, Elektrik ve Avionik arasynda bir ayyrym yapylmaz.

c- Line Maintenance Certifying Techician B1 (Mekanik) ve B2 (Avionic): Bu grup, daha kapsamly olan ve buna orantyly olarak daha fazla uzmanlyk gerektiren Trouble Shooting (hata arama) i?leri için sistemle ilgili uzmanlyk bilgilerine vakyftyr. B1/B2 kategorisine ili?kin ileri e?itime ba?layabilmenin ko?ulu Cat.A sertifikasyna sahip olmaktyr (E?itim süresi yakla?yk iki yyldyr). B1/B2'ye ula?an teknisyenin sahip oldu?u sertifikalar ?unlardyr:

Aircraft Maintenance Basic Licence Cat.B1 (Mekanik/Elektrik) veya B2 (Avionic) (AMBL Cat. B1/B2).
Aircraft Maintenance Release Authorisation Cat. B1 veya B2 (AMRA Cat. B1/B2).
B kalifikasyonuna eri?en bir teknisyen, A ve B olan di?er teknisyenlerin i?leri için de Release To Service yetkisini kullanabilir.

BASE MAINTENANCE

Base maintenance bir havayolunda B, C ve D-Checkleri kapsamaktadyr. Bu alanda dört farkly grup çaly?maktadyr.

a- Mekanik: Bu grup, Line Maintenance'da çaly?an ayny grupla özde?tir. (Teknisyenler arasynda geçi? yapmak mümkündür.)

b- Base Maintenance Mekanik (BMM): JAR 66'ya göre pratik ve teorik ileri e?itimden geçmi?lerdir (2 yyllyk e?itim + Task e?itimi ve deneyim süresi) ve maintenance manual veya görev kartlary yardymy ile rutin i?lemleri yapabilirler. Release to service yetkisi buradaki BMM teknisyeni için gerekli de?ildir. (Sadece BMCE/C-Kalifikasyonlu biri tarafyndan yapylabiliyor.). Bu grup, en azyndan aircraft maintenance basic licance Cat.A (AMBL Cat A) lisansyna sahiptir. LMCM/A i?e ça?rylsa bile base maintenance i?lerde release to service yetkisine sahip de?ildir.

c- Base Maintenance Technician (BMT) B1(Mechanic) ve B2(Avionic): Bu grup daha kapsamly olan ve buna orantyly olarak daha fazla uzmanlyk gerektiren Trouble Shooting (Hata arama) i?leri için sistem ile ilgili uzmanlyk bilgilerine vakyftyr. Yleri e?itime ba?layabilmenin ön ko?ulu Cat A sertifikasyna sahip olmaktyr (E?itim süresi yakla?yk 3 yyldyr). Bunun yany syra B1/B2 Kalifikasyonlaryna sahip olmalary gerekmektedir. Yine burada da Release to service yetkisi buradaki BMT teknisyeni için geçerli de?ildir. (Sadece BMCE/C kalifikasyonlu biri tarafyndan yapylabiliyor.) LMCT/B1/B2 herhangi bir base i?ine ça?ryldy?ynda base maintenance i?lerinde release to service yetkisine sahip de?ildir.

d- Base Maintenance Certifying Engineers Cat. C: C kategorisinde olan personelin yetkisi C ve D checklerinden sonra uça?yn tamamy için release to service yapmaktyr. Her B1 ve B2 teknisyeni gerekli i? deneyiminden sonra Cat. C olabilir. Bu gruba mühendislerde dahil olabilir. Ancak mühendislerin Cat. C olabilmeleri için gerekli deneyimlerinin yany syra uçak üzerinde en az alty aylyk bir "hands on" (uçak üzerinde fiilen teknisyen gibi çaly?mak) deneyimine sahip olmalary gerekmektedir.

Gerekli Tecrübe:



TÜRK HAVA YOLLARINDA HAVACILIK YNGYLYZCESY YLE YLGYLY E?YTYM

JAR 66 Certifying Staff Maintenance' dan yapylan alynty, THY e?itim merkezinin kendi bünyesinde "Aviation English Language Training Section" kurmasyna neden olmu?tur.

JAR 66.15 Kalifikasyon Nitelikleri:

Lisansly teknik personel -Certifying Staff- teknik dökümantasyon ve ?irket procedürlerinin yazyldy?y dilde okuma, yazma ve anla?ylyr biçimde ileti?im kurma yetkisine sahip olmalydyr. Dil düzeyi, bir teknisyenin "Release to Service" i?lemini rahatlykla uygulayabilecek derecede olmalydyr.

Tüm dökümantasyonlaryn türkçeye çevirisi mali külfet olu?turaca?yndan, THY, teknik ingilizce kurslarynyn açylmasyna karar vermi?tir. Bu e?itim, tüm ön bakym ve arka atelyelerde (on wing) görevli teknisyenleri (A ve B kalifikasyonlara sahip teknisyenler) kapsamaktadyr.

Ylk önce e?itim hedefleri belirlenir. Bunun için teknisyenlerin kullanacaklary ingilizce düzeyi ve alany saptanyr. Orijinal uçak dökümantasyonlaryndan (Maintenance Manual, vs.) genel geçer bölümler, e?itim aracyna dönü?türülür.

Yngilizce dil e?itiminin ana hedefi, teknik personelin ingilizce olan dökümantasyon içeriklerini anlamasy ve açyklayabilecek düzeye gelmesidir. Bunun için iki kurs geli?tirilmi?tir. Bunlardan biri temel gramer kursu di?eri ise teknik kurs. Yngilizce kursuna katylmanyn ön ko?ulu ise teknisyenin temel ingilizce bilgisine sahip olmasydyr. Teknisyenin temel dil bilgisi yapylan ingilizce seviye tespit synavy ile saptanmaktadyr. Yngilizce temel düzeyi ortalamanyn üzerinde olanlar için kysaltylmy? dil kurslary verilmektedir.

Teknik metinlerin do?ru olarak anla?ylmasy için ilk önce bazy gramer bilgisi gerekmektedir. Bu amaçla bir metin analizi yapylmaktadyr. Bu tür metinler için a?a?ydaki dil bilgisi ö?eleri kullanylmaktadyr.

There is / There are
Some / Any
Simple present
Present Continuous
Comparatives / Superlatives
Modals
Future
By, While, Prior to, Before + Gerunds
Simple Past
Relative Clauses
Present Perfect
If Clouses
Passive Voice
Tüm bunlar, Temel gramer kursunun e?itim hedeflerini belirlemektedir. E?itim süresi 3 haftadyr.

E?itim sonuçlarynyn belirlemek üzere iki synav uygulanmaktadyr. Bir ara synav ( Kursiyerlere kendi bilgisini kontrol etme fyrsaty verilmi? olur ), gramer bölümü ile ilgili bitirme synavy ile e?itim süresince edinilen bilgiler belgelenmi? olur.

Teknik kurs için, teknik dokümanlarda genel olarak yer alan örnekler seçilmektedir. Örnekler ?u uzmanlyk alanlaryndan olu?maktadyr:

Fire Detection
Flight Controls
Gear Door
HF Antenna
Oil Tank Servicing
Parking
Parts of an Aircraft
Pitot Static System
Whell Brakes Hydraulic System
MEL (Minimum Equipment List)
Örneklerin seçiminde Lufthansa teknik e?itim biriminin deneyimlerinden yararlanylmy?tyr. Temel teknik ingilizce kursunun süresi de üç haftadyr.

E?itim Sonuçlarynyn belirlemek üzere bir ara synav ve bir genel bitirme synavy yapylyr. Tüm synavlar için %70 ba?ary barajy vardyr.

JAR'IN TÜRK HAVA YOLLARI YÇYN ÖNEMY

Türkiye ?u anda JAA üyesi olmady?yndan dolayy JAR kurallaryndan direkt olarak etkilenmemektedir. Ancak:

Türkiye'nin avrupa birli?ine üye olmasy söz konusu oldu?undan JAR'lar AB'de kanun statüsü alaca?yndan THY'nin bütün kurallary uygulamasy gerekecektir.
Avrupa havacyly?ynda rekabet gün geçtikçe artmaktadyr, rakipleri ile ayny standartlarda operasyon yapmayan bir hava yolu olumsuz olarak etkilenecektir.
Amerika emniyetsizlik gerekçesi ile hangileri oldu?unu belirtmeden 63 hava yolu ?irketini denetim altyna almy?tyr. JAA'de rekabet ile ba?a çykabilmek için ileride böyle bir harekette bulunabilir.
Türk hava yollary ICAO standartlaryna göre operasyon yapmaktadyr, bu yüzden ICAO Annex 6'nyn baz alyndy?y JAR'lara uyum nispeten kolaydyr.
Avrupada 1993 yylynda üçüncü serbestle?me paketi sonucu artan rekabet ortamynda ayakta kalabilmek için teknik açydan belirlenen standartlara uyulmasy gerekmektedir. Nisan 97'den itibaren Avrupa birli?inde 3922/91 sayyly teknik standartlaryn harmonizasyonu ile ilgili konsey tüzü?üne dahil edilip kanun statüsünü alacak olan JAR'lara herhangi bir sebepten dolayy uyulmasy gerekti?inde bir anda zor durumda kalmamak için Türk hava yollaryda JAA üyesi ülke hava yollary için geçerli olan 2 senelik geçi? döneminden yararlanyp JAR'yn gerekleri paralelinde faaliyetlerine devam etmelidir. Ancak, bu geçi? döneminin de bir maliyeti oldu?u göz ardy edilmemelidir. Lufthansa konu ile ilgili yapty?y bir çaly?masynda JAR'lara uyum için yakla?yk 5,000,000 DM. Gerekti?ini hesaplamy?tyr.



Berhan Dönmez
V.Captain and ATC
TRVACC11-FLYTHY~7~