Yazı Dizisi-8 siddetli yagista ucmanin tehlikesi

[remzi]

1997 senesi yazynda 2 tane büyük çaply yolcu uca?ynyn ( Kore havayollaryna ait olan ve Guam'a dü?en Boeing 747 ile, Viyetnam havayollarynyn Kamboçyada dü?en Tupolevi) dü?tü?ü ve her ikisininde çok ?iddetli ya?murda havalanyna son yakla?mada olduklary anda cereyan eden kazalardyr bunlar. Gerçi bu kazalaryn asyl sebebi ya?mur olmamakla beraber, ara?tyrmalar ?iddetli ya?murun uça?yn performansyny hissedilir ölçüde etkileyebilece?ini ortaya çykarmy?tyr.

Yagmurun Hyz ve A?yrly?a Etkisi

Ya?y? esnasynda su damlacyklarynyn olu?turdu?u ve uça?yn gövdesinde sarylarak sebep oldukalary a?yrlyk arty?y normal bir airliner için uça?yn a?yrly?yny %1den fazla arttyrmadyklary görülmü?. Ama ?iddetli bir sa?anakta mesela saate 500mm ya?y? oarnyna 20 saniyelik maruz kaly? cruise konfigurasyonundaki bir Boeing 747 de 4 kts lyk hyz kaybyna sebep olur. Yakla?ma konfigurasyonundaki etkisi bilinmiyor ancak daha da fazla olmasy muhtemel.

Aerodinami?e Etkisi

?iddetli ya?y? esnasynda uça?yn kanat yüzeyinde ince bir film tabakasy ou?ur. Hava akymlarynyn etkisi ve ya?mur damlacyklarynyn da çarpmasy ile bu ince film tabakasy bozulmaya, dalgaly, pütürlü, krater manzarasyny andyryr bir hal almaya, kanadyn pürüszüz geometrik yapysyny çalmaya ba?lar. Bunun neticesinde transition noktasyny öne çeker ve böylece sürtünme artar, kanadyn kaldyrma etkisi azalyr (özellikle yüksek hücüm açylarynda).
100mm/saat lik ya?y? miktarynda drag, %5-10 oranynda artarken, bu de?er, 2000mm/hr lik ya?y?ta %30-50 oranyna çykmaktadyr. Böyle bir ya?y?ta kanatlar da, maximum kaldyrma kuvvetinden %30 nu kaybeder. Artan sürtünme miktary ve azaltylmy? lift haliyle kanadyn stall süratini arttyryrlar.

Özetle:
Fyrtynadan sakynmanyn bir gerekçesi de ?iddetli ya?y?lary içinde baryndyrmasy. ?iddetli ya?y?lar da, içlerinde, uçu? emniyetini bozacak, aerodinamik açyklary yakalayyp- büyütüp, bunlary pilotlaryn önlerine kaza olarak koyacaklary bir potansiyeli baryndyryyor. Özellikle de uçu?un ini?,kalky?, yakla?ma, go-around, missed approach fazlarynda yanlaryna microburstleri, windshearlary, alarak havalanlary çevresinde terör estirmektedirler.
Çok ciddi sa?nak ya?y?lar (1000-1850mm/hr) genelde tropikal fyrtynalarla ortaya çykar ve ülkemizde nadir görülür. (geçen yaz Dalaman Havalany)
Avrupada bazen görülmekle birlikte asyl rekor Amerika Maryland eyaletindedir. Y?in sevindirici yany bü tür ya?y?laryn çok kysa sürdü?üdür. Dolayysy ile bu kadar süren bir ya?y?a son yakla?amda iken yakalanmak nadir ihtimallerden olsa gerek.
Ama ne yazykki kaza raporlary böyle olaylaryn ziyadesi ile kaydeder.

Asyl fikir P. Warr' dan çykty. Ludovic Andre yazdy, sitesinde yayynlady, orda gördüm, Berhan'a özendim çevirip buraya post ettim.
Remzi Öztürk