Side-stick ve 1. Kaptan pilot

[hakan737]

beyler şaka bir yana, biraz ciddi olmak gerekirse Airbus'un bu "sidestick" kumanda sistemi aslında birçok pilot tarafından çokda tasvip edilmiyor. Seneler önce bir belgeselde A320'nin uçuş testleri sırasında yazılımı gereği kumandaları uçağın bulunduğu pozisyona göre pilotun elinden almasının ardından pilotlar ve bilgisayarlar arasındaki ilişki irdeleniyordu.

Bu esnada sidestick'de A320 ile bir yenilik olarak havacılığa ve cockpit'e girmişti. Belgeselde en azından hala bana göre geçerliliğini devam ettiren bir yaklaşımı Lufşansa'nın baş pilotu söylemişti. Buna göre, klasik lövye direksiyonda,pilotun elinin konumu ile uçağın pozisyonunu daha kolay hissedebildiği (önüne ve aletlere bakmasa bile), yine bedensel olarak pilotun aksında bulunan lövyenin psikolojik olarak daha fazla güven verdiğini anlatmıştı.
Sidestick ise pilotun oturma pozisyonuna göre solda kaldığı ve stick'in hareket alanı nedeni ile bu hissiyatın önemli ölçüde azaldığınıda ilave etmişti.

Kanımca sağ elini kullanan kişilerin sol el ile lövye kullanması, sol el ile sidestcik bir kumanda kullanmasından daha güvenli geliyor bana. Ben masamın üzerindekiler yüzünden joystick'imi solda tutuyorum ve yer değiştirmeden kullanmayı denediğimde sol elimin sağ elim kadar hassas olmadığını kolayca anlayabiliyorum. Yalnız zamanla ters kullanım alışkanlığınında ilerlediği bir gerçek zira sağ elini kullanan benim gibi birçok kişi eminim arabayı tek elle kullanırlen sol elini kullanıyordur. Burada sadece dikkat edilmesi gereken nokta sol el konumunun neredeyse vücudun hizası ile aynı izdüşüm alanı içinde olması. (sol el direksiyonda sağ el viteste gibi) ama airbus'da sol elin vücuttan açıkta olması bu doğrusal dengeyi zorluyor.
Sanıyorum bu yüzden sidestick'e büyük bir "movement" kabiliyeti yerine yazıldığı gibi 3-4 cm'lik bir hareket kabiliyeti verilerek küçük darbeler ile kumanda verilerek bu zaafiyet azaltılıyor olabilir. Bunu bende bir A340 pilotunda duymuştum sidestick'de her hareket bir tık sesi ile algılanabiliyormuş.

Hakan737Guven

[Bozhan Özsoy]

Konumuz ile alakası yok fakat şu banner olayını abartmasak diyorum.. Bazıları artık komik olmaya başladı..

Sevgiler,

Bozhan Özsoy
FlyTHY Tech. Man.

[remzi]

Arkadaşlar,
Konu tazeliğini kaybetmeden yazayım dedim:

quote:

---

Originally posted by hakan737

Belgeselde en azından hala bana göre geçerliliğini devam ettiren bir yaklaşımı Lufşansa'nın baş pilotu söylemişti. Buna göre, klasik lövye direksiyonda,pilotun elinin konumu ile uçağın pozisyonunu daha kolay hissedebildiği (önüne ve aletlere bakmasa bile), yine bedensel olarak pilotun aksında bulunan lövyenin psikolojik olarak daha fazla güven verdiğini anlatmıştı.
Sidestick ise pilotun oturma pozisyonuna göre solda kaldığı ve stick'in hareket alanı nedeni ile bu hissiyatın önemli ölçüde azaldığınıda ilave etmişti.
Hakan737Guven

---

Hakan üstat,
Ben tam tersini düşünüyorum oysa.
Vücüt aksı ile ortada olan bir kumanda kolu yorar. Çünkü kolu ortada tutmak için sabit ve "kesintisiz" bir kas gücü gerekir, oysa kenarda iken kol natüral duruşta ve relax haldedir.
Bu yüzden Modern Savaş uçaklarının lövyesi kenardadır.
Bu yüzden, sağak olsun solak olsun bilgisayarlarımızın mouse kenardadır.

Belgeselde dile getirlen "bedensel olarak pilotun aksında bulunan lövyenin psikolojik olarak daha fazla güven verdiği" iddiası ise ölçeklendirilebilir olmaktan uzaktır.
Bir başkasına da ortadaki "yarım direksiyon simidi" farklı bir paronaya sebebi olabilir.

Öte yandan Sidestick, gerçekte hayatlar kurtarabilecek özelliği bünyesinde barındıryor.
Fransada bir havalanına inişe geçtiği sırada tam da son yaklaşmada iken kalp krizi geçirip yoke'un üzerine yığılarak uçağın düşmesine sebep olan kaptanı hatırlarmısınız?

Oysa Airbus uçaklarında sidestick priority seçici düğme ile F/O kumandayı kendisine alabilir.

İster Boeing olsun, ister Airbus ya da MD, kazasız uçuşlar dilerim.

Remzi Öztürk
tk-47

[THY133]

Insan solak olmasın ... [;)]



Istikbal
Göklerdedir ...!
M.K Atatürk

[hakan737]

sevgili Remzi,

teknik konularda benden
çok daha fazla bilgi sahibi olduğunu biliyorum, ama eğer sidestick kumanda eğer 1980'li yılların sonundan itibaren bu kadar emniyetli yada tercih edilebilir olsaydı geçen zaman içinde yeni nesil birçok uçağa adapte edilmiş olması gerekmiyormuydu?
benim bildiğim F16'dan başka hiçbir savaş uçağında özellikle yeni nesil uçakta bu kumanda yok, kaldıki sidestick kumandanın doğuş yeri Amerika.

insan fizyolojisi ve ergonomisi benim işim bir parçası ama eminimki 40milyon dolarlık bir uçak yapan şirket benden daha fazla bilgi sahibidir herhalde

burada elbette hangisi iyidir demiyoruz, nihayetinde yüzlerce airbus uçuyor ve uçuruluyor. Demekki bizim üzerinde durduğumuz kadar sorun yok. yani sağ elini kullananlar hayatları boyu F/O ,kaptanlıkları gelince soldan uçak kullanamayacaklar diye hoop başka şirkete gidecek değiller herhalde

ancak şurası gerçekki, her iki uçak kumandası arasında şöyle bir fark var. her ikiside elektronik uçuş kumandasına sahip olmasına rağmen, Airbus'larda stick'in hareket alanı, klasik lövye'ye göre hissiyat açısından verilen kumanda hareketi ile aynı oranda değil.Yani stick kumanda tam bir elektronik mantıkta çalışırken, diğerleri aynı özelliğe sahip olmalarına rağmen hareket alanını daha geniş tutarak pilota hareket hakkında "derinlik" hissi verebiliyorlar. Bir yerde bu hareketin(kumandanın) sınırlarının göz ve elle birleşmesini sağlıyor.

Sidestcik kumandanın solda veya sağda , vücudun izdüşümün dışında ve kolay bir kol pozisyonunda kalması avantaj gibi görünürken, yukardaki sebepleri dezavantaj . Buna karşı diğer kumanda sistemlerinde (FBW ile çalışan) elin lövye üzerinde devamlı kalmasının kas gücü ve yorgunluk getireceğine inanmıyorum.Bu tasarımlarda kolun uzanması yere paralel veya 90 dereceden az yapılır, ve buda kan dolaşımını engellemeyeceği için sorun olacağını sanmam. AYrıca eğer bu bir sorun olsaydı, eminim kayda değer bir bilgi olarak hafızlarımıza kazınabilecek örnekleir beraberinde getirirdi ben "kolum yoruldu" diye kumandaları bırakan pilot hiç duymadım

bana göre uçuş aksına eş bir kumanda sistemi çok daha güvenilir ve her iki el tarafından kolay kullanılabilir geliyor. Eminim sağ elini kullananlar çok zorluk çekiyorlardır ve dediğim gibi muhtemelen Airbus bunun için üzerinde devamlı baskı uygulamayı gerektirmeyecek joystick mantığında, hareket alanı dar, darbesel tepki verekn kumanda sistemini uyguluyor.

pilotun kalp krizi geçirdiğinde kumandaların üstüne düşmemesi için kurallar gereği ekibin emniyet kemerlerini takılı tutması gerek, tutmuyorsa yapacak birşey yok tabi bunda haklısın.

Hakan737Guven

[THY072]

Sanırım her iki kumanda tipinde de kaptanın sol eli ile kumanda ettiği konusunda anlaştık. Bir başka husuta side stick kullanımında uçağa aileron ve elevator kumandaları aynı anda verilmiyor.Önce yatış sonra alçalma veya yükseleme kumandası veriliyor. Yani bizim joystikle verdiğimiz her iki yönde işi yapılmıyormuş. Sebebi de uçağın kontrolünü sağlamakla ilgili yani Hakan'ın tespiti bu noktada doğru gözüküyor. El ve gözün koordinasyonu ile ilgili olan. Bu A340 için geçerli bir yöntem. Aynı kumandaya sahip diğer uçaklarda nasıl oluyor incelemek lazım.

[alperdilaver]

Selam


Gerçekten hoş bir konu açılmış ben de bişiler yazayım dedim.


Bilindiği üzere insanlar sağ veya sol dominanttırlar.Ancak bu durumun dez avantajı hassas hareketlerde belırgın bı farklılık yaratırken kaba hareketlerde bu farkı goremezsiniz.

Kendimize bir bakalım. Yenı dogan bır bebek farklı bı dunyaya gozlerını acınca etrafı radar gıbı gozlerıyle ilgili bir biçimde tarar ve beynıne belırlı bı yasa kadar sureklı bilgi depolar.Bu bebeğin çevresini ve dünyasını tannımasıdır.Hareket etmeye baslayınca da artık beynı bedene hukmetme ozellıgını gelıstırmeye baslar.Dıkkat edın yemek yıyen cocuklar neden kucucuk bı kasıgı doğru pozısyonda agızlarına goturemezler.Bunun nedenı beynın kolun tum hareketlerine hakım olamaması yanı kol ıle beynı bırbırıne adepte olamamasıdır.bu basıt bı ornek.Zamanla beyın vucudun tum organlarına adapte olur gozlerle derınlık hıssını algılar vucudun organlarının konumunu ogrenır vs. vs. Unutmayın gordugunuz seye erısır alırsınız.Pekı goremedıgınız seylere nasıl erısırsınız?Aslında beyın etrafını goz ve hafıza yardımıyla 3 boyutlu olarak kaydeder ve cogu hareketı burdan referans alarak yapar.Bunlar bılımsel arastırmalarla bulunmus sonuclar...Yakın zamanda NTV televızyonunda bununla ılgılı cok guzel bı belgesel vardı belkı ızlemıssınızdır.


Gelelım sag mı sol mu olayına.Yukarıdada dedıgım gıbı sag sol olayı kumanda hareketlerınde fazla bır fark yaratmaz.Nedenıne gelınce bahsettıgım gıbı beden kaba hareketlerı (yada beyın) rahatca sag yada sol kısmıyla yerıne getırır. Sorun kucuk hareketlerede...


Dusunun bı kere kucucuk bu sidestick basımıza sorun olurken sol elle bı aracın dıreksıyonunu nasıl kumanda edıyosunuz yada sınyal kolunun yada sellektoru yada varsa mercedes opel bmw gıbı alman arabalarında far acma anahtarına yada solunuzdakı kapıya nasıl hukmedıyosunuz veya sol elınızle yerdekı bıseyı nasıl alıyosunuz....


Dedımya beyın vucudunun her saşı ıle aynı hareketı yapabılırken hassas calısmaları vucudun bır bolgesıyle yapar.Sidestick de ole. 3-4 cm hareket alanı yerıne 6-8 cm hareket alanı olsa emın olun bu kadar zorlanmazsınız hareket ettırırken onu.sole de dusune bılırsınız.Sağ elle duz bı cızgı cızen sol elle neden cızemez,kocaman bı A harfını sol elle neden sagdakı kadar ıyı cızemezsınız.Dedım ya hassasıyet ve beynın alısma meselesı...




levye mı joystıc mı dersenız bu tamamen fırmaların secımıdır kı emının bu secım bılımsel bı arastırmaya dayandırılark da yapılmıstır.Yoksa adamlar neden durup dururken gercegın dısına cıkıp aykırılık yapsınlar kı. Sattıkları seyler 50 100 milyon TL lık mallar dııl 50 100 mılyon dolarlık mallar..

Sag ele tasrlanan bı aletle solel calısamaz sol ele tasarlana aletle de sağ el celısamaz.Gercekte emının aırbus ın sag ve sol stıck ı aynaya gore bırbırıne sımetrıktır.Bunu bılenler de tasdık edecektır.En basıtından sidewinder ben de de var bı defa sol alınıze oturmuyo kı bu bıle ınsanı rahatsız edıyo.Eger bunu bılen yoksa en basıtınden EMİRHAN a rica ÜNAL amcaya bı sorsun bızlerde ogrenelım.

Bu olayıda sole anlata bılırım hepımız mıhakkak sılah gormusuzdur.Sılahlarda sağ el ve sol el hatta kuzey yarım kure guney yarım kure dıye tasarlanmıslardır.En basıtından sol ele tasarlı bı sılahla en keskın nıancı bıle doru durust ates edemez. cunku kovan sag el sılahında sagdan sol el sılahında soldan dısarı atılır kı bu da ates ettınız anda ıstemsız korkma hareketıne neden olurnkı daha namludan cıkmamıs mermının hareket dogrultusunu degıstırırsınız ve hedefı de sasar bolelıkle....

Levye mı sıde stıkc mı sorusu bakıs acısına göre degısır...Eger sız aynı zamanda araba da kullanan bırı ısenız dıreksıyon sımıdıne benzer levyeyı tercıh edersınız.Ha yeteneklerınız gelıskınse her ıkısını de..Baska bır bakımdan bakarsak bana gore sıde stıck onumdekı ekranları daha net gormem acısından tercıh sebebı ıken onumun bos olmamamsı nedenıyle levye tercıh sebebı( sureklı araba kullanan bırı olarak arabayı kardesım kullandıgında saga gecınce torpıdo ıle onumde bosluk olunca tedırgın oluyorum), saga sola dumen vermek acısından arabaya alıstıgımdan levye; burnu yukarı asa verme acısından da sıdestıck...Herkesın bakıs acısı farklıdır..Mesela en basıt ornek: Arabalarınız son modelse klımalıdır.Tercıhınız nedır bılemem amam ben manuel kontrollu klıma ve havalandırma kumandalarını tercıh ederım.Neden dıyecek olursanız menuel kumandalara gozunuzu yoldan ayırmadan kumanda edebılırsınız ama elektronık kumandalara bakmadan kumanda edemezsınız cunku ayar verısını algılamak ıcın dıjıtal ekranına bakmalısınız...olay bu kadar acık ve net

Yukarıda bı hoca bahsetmıs pılot olunce levyenın ustune dusmus ucak cuff yere...Talıhsız bı kaza ama ben bu olaya katılmıyorum bır ınsanın bası ne tarafa duserse olum anında benden o yone duser cunku bas hem agırlık olarak bedenın devrılmesıne neden olur hemde denge olarak..Tıp tan anlamam ama olen bı ınsanın sınır sistemı ve beynı hemen o anda oldunu sanmıyorum( bıldım kadarıyla beyım 5 dk kadar oksıjansız yasayabılıyo).Unutmayalımkı kulak duymanın yanında vucudun denge organıdır da...Bu baglamdan yola cıkarsak olen bı ınsan sola devrılecegı gıbı elı sıdestıckte olan bı ınsan refleksel el gerılmeseı nedenıyle( kalpkrızınde) joystıck ı gerı de cekebılır olurken one duserken ılerı de ıtebılır.Bu tur bır ıhtımal hesabı bence goze alınmayacak derecede dusuk bı ıhtımal olsada guvenlık tabıkı onemlı.Sonucta ınsan yasamından bahsedıyoruz.

Kol yorulması ıse tamamen kasların yorulması ıle ılskılı bı durum dıye bılıyorum.Karayolu tasıtlarında dıreksıyon tutusu bıldınız uzere onu on gece kol pozısyonu ıse dırsekler dık acı yapacak sekılde koltuk ayarlanır bunu ıkı nedenı var kolun yorulmamasıve dırekdıyon hakımıyetı(dıkkat edın levyelerde onu on gece konumuna tasarlanmıstır) dıgerı ıse hava yastıgının tam gogus kısmı ıle yuze etkı etmesı ıcındır.Eger sıde stıkc te kolun yorulmasını engelleyecek alttan destek varsa kola bu avantajdır ama kolun fıyolojık yapısı mı ne derler bılmıyom ama kol onumuzdekı nesnelere mudahale edecek sekılde tasarlanmıstır yanımızdakı veya arkamızdakı dııl. Bu tur mudahalelerde hem kolum hakımıyetı azalır hem de kol desteksız kalırsa kasların kasılması nedenıyle yorulur.onde duran levye bana gore kolu daha az yorar dıye dusunuyorum..



Sonuç olarak levye veya sıdestıck konumu ve kullanım tercıhı kısıden kısıye degısır.bu hem tasarım tercıhı hem kullanım tercıhı.Gozden kacmayacak bı nokta varsa pılotların aynı zamanda araba da kullandıgıdır.Yanı bı ucakla araba ( kokpıt ve soför mahalı olarak)yakın kumanda ozellıklerıne sahıp yaratılırkı ınsanlar ıkı arac arasında yabancılık cekmesın.Zaten hızlanma yavaslama olarak goz hıssınden dolayı ucakla araba arasında emınım abartı bı fark var....


Aslında bu konuda EMİRHAN babasını ıkna edıp buraya bı yazı yazdırsa baya bılgı verıcı bı yazı olacana emınım( Benım tanıdıgım gercek airbus pılotu su an ıcın bu foruma en yakın olarak ÜNAL amca)


Bir seye daha dıkkat cekeyım ben bu yazıları bıldıgım kadarıyla yazdım insan fizyolojısını bılen meslek erbapları, gercek plotlar vs. kısıler bu bılgılerın hatası veya eksıgı varsa duzeltırlerse sevınırım boylece ben de bısıler daha orenmıs olurum...

Yazımda veya anlatımda bı hata varsa sımdıden ozur dılerım..


Saygılarımla....







TK539
Alper DİLAVER
KTÜ Fen Bilimleri Enst.
Ulaştırma Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Öğrencisi

[THY656]

Sevgili arkadaşlarım
açtığım topiğe katkılarınız ve verdiğiniz bilimsel katkılar için teşekkür ederim.
Yalnız konuyu uzatmadan kesin fikrim şudur ki..
Ben eğer gerçek bir ulaştırma pilot olsaydım (bizim camiada sadece Airbus simulatörü kullanıyor olmama rağmen) havayolu firmasının patronuna beni Airbus dışında ki uçaklara vermesi için rica ederdim.

Ne denirse densin bir insanın maniplasyona hakim olması için o işlemin insanın önünde olması gerekir.Bir piyanist ,bir cerrah ve hatta bir kasap iş yaparken ; o işin yanına oturmaz. Benim mantığım bu düşünceye uyuyor. Ben İngiltere'de arabayı rahat kullanabileceğimi sanmıyorum.Sol elle vites değiştirmek mantığıma ters.
Airbus'ı geliştiren mühendislerin bir bildiği vardır elbet.Boy ölçüşecek halim yok. Ama Boeing dahil tüm uçak üretici mühendislerinin de bir bildiği olmalı.

Fizyoloji; anotomi; elektonik yönetim, gibi ağır konulara girmiyorum.Ben diyorum ki.(tabi solak olmayan arkadaşlara)
koyun Force Feedback 2'nizi sol yanınıza ; bir masa üstüne ve bir VOR yaklaşma yapın. Hiç bir zaman sağ el yönetimi gibi olmuyor.
Ha bu gerçek Airbus uçuşunda böyle mi oluyor? E ben de bu topiği bunu öğrenmek için açtım zaten.

saygılarımla
Axx Instrument Rating VA
Check Captain VA

Selim bİlgin

selim bilgin

[remzi]

Selim hocam,

Force Feedback 2'niz sol yanınızda aldığınızda gerçek uçakta olduğu konumdaki kadar geriye alıyormusunuz?
FF2 yi elinizde tutarken dirsek açısı 90 derece oluyor mu?
Daha da önemlisi sol kolunuzun altında bir kol dayanağı (arm rest)var mı? Açıkçası Airbusdaki şartları sağladığınızda ff2 ile sağda olduğu kadar rahat uçabileceğinizi tahmin ediyorum.

Hakan hocam F-16 dan başka F-22de de stick sağda.

Bunun dışında arkadaşlar, ellerin yaptğı işle bağlantılı olarak göz önünde olmadığı öyle çok yerler var ki...
Mesela tüm dozer, kepçe, yükleyiciler, hafriyat makinaları ile deniz altından uzaktan kumandalı kollar ile birşyeler çıkartan küçük denzialtı araçarının kumanda kolları hep yanlardadır, ve bunların operatörleri kepçeyi veya robot kolu sanki vucudun bir uzvuymuşcasına, sanki o yetenekle doğmuşçasına kullanır.

Bana da ingiliz stili (bisiklet cornosu gibi) yoke'u olan bir uçağı kullanmak çok zor gelecekmiş gibi geliyor. Concord, Embraer 145, Hawker siddeley.

Remzi Öztürk
tk-47

[Bozhan Özsoy]

Bence önemli olan sidestick'in kullanım şekli. Airbus'ın FBW yazılımı bilinen bütün FBW'lerden farklı çalışıyor. Mesela pitch yada roll ekseninde 3 derece/saniye yatış için gerekli sidestick kumanda miktarı 140kt hızda ve 340kt hızda eşit. Ayrıca Airbus FBW pitch eksininde her zaman 1g yer çekimini koruyacak şekilde tasarlanmış, yani dönüşlerde sidestick'i geriye çekerek irtifa kaybını önlemeye gerek yok. Yine dönüşlerde istenilen yatış açısını koruyabilmek için gereken aileron kumandasına gerek yok, uçağın dihedral den kaynaklanan düz uçuşa geçme isteği FBW sayesinde engelleniyor.

Neticede FBW normal uçaklarda pilotun yapması gereken ufak düzeltme ve ayarların hepsini kendisi yapıyor, eh bu durumda sidestick'i overhead'a bile monte etseler bence pek problem yok

Fakat malesef bahsettiğimiz FBW simulasyonu şu ana kadar Flight Simulator için başarılı olarak uyarlanmış değil. A320 PIC bu konuda biraz başarılı fakat çok kullanışsız.. PSS'in A3XX serisi ile bu anlamda tam bir Airbus katliamı...

Bu arada C-17'nin kokpitine bir bakın isterseniz, no side stick!
http://www.airliners.net/open.file/778249/L/
( Kokpit sanki DC10'dan bozma gibi, ne dersiniz? )

Sevgiler,

Bozhan Özsoy
FlyTHY Tech. Man.

[alperdilaver]

Selam,

Selim hoca işi uzatmayalım onerinizi neden dediniz bilmiyom ama bence gayet guzel seyler yazılıyo burda devam etse kım bılır daha ne yenı seyler orenırız. Ben baya zevk almaya basladım dorusu...

Aslına bakarsanız ben sıze bır konuda katılmıyorum.boeıng den baska ucagı kullanmama ve sagdan dıreksıyonlu araba olayında..Merak etmeyın elınız ve beynınız bır kac denemeyle bu gunluk yasamda alısa geldıgınız rutın hareket dısı uygulamaya rahatca uyum saglar kı soyle de sorayım dıyelım profesyonel olarak hayatınızı ucak yada araba surmekle kazanıyosunuz.Ne yaparsınız tum arabalar sagdan dıreksıyonlu olursa yada ucaklar sıdesıtıcklı olursa...Herhalde meslek degıstıremezsınız bu zamandan sonra dımı...

Merak etmeyın beyın ve dolayısıyla beden ortam yada sartlardakı degısıme makınalar gıbı cabuk olmasada belırlı bı zaman sonunda uyum saglar sadece zaman ve egzersız olayı...Bana gore gozumuzde korkutulacak kadar buyuk bı olay dııl bu, sadece ılk basta garıp gelır okadar zamanla bısıklet gıbı kumanda edersınız ucagı sızı temın ederım....[:p]


Remzı hocam sıze gelınce ben sıze katılmıyorum..neden dıyecek olursanız bahsedılen olayları ve tanımları bence bıraz derınlemesıne ıncelemek lazım...

Öncelıkle ısıleri ele alalım. Pılotlıkla operatorluk bırbırınden farklı seyler oldunu sanırım gozden kacırdınız.Pılot hareket halındekı makınaya yon verır dıgerı ıse kumanda eder yenı ona emır verir.Nasıl yanı dersenız ucak,araba vs.sureklı olarak yuksek hızlarda hareket halındedır yanı seyır ederler bahsettıgınız makınalar ış makınalarıdır ve kumanda edılırler. İşletılırken devamlı bı sureklılık arzeden seyır olayı yoktur ve hızmet amcına yonelık hareket ozellılerı farklıdır.Ha sunu dıye bılırsınız onlarda bır yerden bır yere gıderler.


İstersenız olayı bıraz daha derınlestırelım..


İş makınaları kı dozer vınç robot kol bunların herbırının hareket dınamıklerı yada ozellıklerı farklı araclardır ve bunlar seyır ozellıklerı ve kullanıldıkları kosul ve ortamlara gore farklı tasarımlara sahıptır..

mesela yukleyıcılerı( beko:su bıldıgınız kollu-bom- yukleyıcı ve dozer(sıradan kepce dedımız) ele alalım.Bunlar hem paletlı hem de lastık tekerlıdırler dıkkat edersenız.Lastık tekerlıler ıle paletlıler bırbırınden farklı kumada ozellıgı tasırlar.Cunku paletlı bı yukleyıcı dusuk hızlarda seyır kabılıyetına (ve trafıkte seyretmezler) sahıp oldundan ucaklardakı gıbı rudder padallarına sahıptırler(ıstısnalar ayrı)lastık tekerlıler ıse bıldınız dıreksıyona sahıptırler seyır hızları yuksektır( ve trafıge cıkabılırler).Butur aracları hassas ayar gerektırem pedel kol veya stıcklerle yuksek seyır hızlarında kullanmak zordur.Unutmayın 90 km hızla gden bı arac sanıyede 25 metre yol alır 30 la gıden se malum 8 metre kadar.hangısıyle hassas olarak saga sola kumanda verırsınız? Dusuk hızda farketmez ama yuksek hızda dıreksıyon lazım olur( bunu solede dusubnebılrsınız bır dorultuda gıdıyosunuz, acısal olarak sag yada sol kumanda verın. Kısa mesafede sabıt hızda 1 dercelık acı hatası fazla farketmez ama 500 metrede bayaa farkeder.Bu sadece basıt bı ornek).Cunku kumanda mantıkları aynıdır ama etkılerı ve hassasıyetlerı farklıdır ve dıkkat edın unlar kara tasıtıdır.Aynı sekılde Vinçler ve Robot kollarda kumanda gerektıren araclardır.Robot kolları bılemem ama dıkkat edın vınclerde ya kamyon uzerındedır yada fabrıkasyon tekerleklıdırler Bır yerden bır yere nakıller ıcın.Gene dıkkat edın lastık tekerlı olanları yuksek suratte seyrederler ve dıreksıyonludurlar ama paletlı olanları kolludurlar.Gene bı ornek greyderler kumanda kolları dıreksıyonıun sagında ve solundadırlar..

Kolların sagda veya solda; arkada onde olması ıse iş makınalarında goruş alanını genısletmek ıcındır ozellıkle çok az kullanım ıhtıyacı olan kontrol panellerı saga sola hatta arkaya alınırler kı operator etrafı gorebılsın.(Unutmayın kı hareketlı olan iş makınalarında gurultu cok fazla oldundan gorus alanı cok onemlıdır.Bu makınaların calıstıgı yerlerde arac trafıgı varsa manevra yaptıkları anda bunların daıma hareket oncelıgı vardır kı bunun nedenı korna calsanız dahı sızı gormez ve duyamazlar gerı manevralarda ozellıkle.)

Sureklı takıp gerektıren basınc, hız, sıcaklık vs. paneller goz gorus alanındadırlar ve gene dıkkat edın kolları kumanda eden operatorun kolu yorulmasın dıye kollara destek veren yuzeylere yakın kısa kollar varken, uzun kollar kumanda edılırken dırsegın aldıgı acıya dıkkat edın 90 veya ona yakın ve hatta kollar bu acıyı yaratmak ıcın genelde temas noktaları uclarından egıktırler ve operatore yakın yerlestırılmıslerdır kı bu kollar sureklı kullanım arzeden kollardır az kullanılanlarda bu gecelı dııldırve uzakta konumlandırılırlar...

Bişi daha bır yere odaklanan ınsanın gozu hatırladıgım kadarıyla bakıs eksenının saga sola 4-6 derce toplamda 8 -12 dercelık bı alanı net gorur.Burda tam hatırlamıyom ama ınsan gozu onundekı bı cısmın once karanlık alarak seklını sonra rengını ve ensonundada kesın hatlarını gorur dıye bılıyom...



Son bısı daha, dedım ya olay beynın alısması olayı .Trende veya ucakta otobuste vs. yolcular neden hep gıdıs yonune bakar yada trende ters koltuga oturunca dısarıyı seyredersenız neden mıdenız bulanır hatırlayın..

Dedım ya pılotlukla operatorluk uygulama olarak farklı seylerdır aynı sınıfa alınmaları yanlıs olur eger doru olasaydı tek bı ısım olurdu ıkı ısım degıl..

Bakın bu yazıyı okuyan meraklılar ıcın bı uygulama anlatayım. Kendınıze bı gozluk yapın ole bı gozluk olsunkı (tavsıyem perıskop mantıgıyla calıstırın) dunyayı sıze ters yanı bas asagı gostersın.Sonra bu gozluk gozunuzdeyken yemek yemeye calısın (aman dıkkatlı olun kasıgı agzınız yerıne burunuza sokabılrısınızveya agzınızın yerını unutabılırsınız[;)])bısıklet surun, yuruyun yerden falan bısı almaya veya bıseye uzanmaya calısın ve tum bunları yaparken kendınızı kameraya kayada aldırın sonrada oturun seyredeın. Emın olun aynı bebekler gıbı hareket edeceksınız yasınız ne olursa olsun.[:0]Bıraz daha ilerleyınce hareketlerınız gelısecektır ve normal ınsan gıbı hareket deceksınız...İsteyene denemesı bedava

Uyarırım cok komık bı kayıt olacaktır bu.. Kendınıze cok guleceksınız

İyi eglenceler ......

TK539
Alper DİLAVER
KTÜ Fen Bilimleri Enst.
Ulaştırma Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Öğrencisi

[hakan737]

örnekleri çok exejere etmeksek daha iyi olur sanırım yoksa asıl konuştuğumuz noktayı kaçıracağız.
dediğim gibi iş sadece biizn FFB2'leri sağdan sola alıp test etmemizle olmuyor nihayetinde FFB2'nin olaklar için yapılmış olanı yoksa sağ el formuna göre hazırlanmış stick'ini doğru dürüst tutmamız mümkün değil.
Bu yüzden tahmin ettiğiniz üzere Airbus'da da soldaki stcik sol, sağdaki sağ eli formuna göre tasarlanmış.

Benim merak ve tahmin ettiğim şeyi bozhan açıklamış. ben kumanda hassiyetinin tümden kaybolduğuna inanmıyorum demiştim. Bu kadar adam bu kadar uçağı sağ eliyle uçurmuyor, yada sol el kullananlar tercih sebebi değil herhalde zamanla hissin geliştiğine inandığımı söylemiştim ama airbus'un bunun için bazı kolaylıklar getirdiğinede inanıyorum demiştim-ki bozhan teşhisi yazmış. evet çekindiğim olay benimde bu idi, dönüş yatış koordinasyonunda sol el hassasiyetinin nasıl absorbe edileceği. geliştirimiş FBW ile zaten kısa darbe mesafesi ile kumandaların neredeyse tamamen bilgisayara bağımlı olması ile sorun çözülmüş. Ama diğer sorun yine burada, herşeyi bilgisayar yapıyor!!!

iki noktayı ilave edeyim; evlerimizde ben büyük ölçüde, ergonomik ölçülerde masalarda çalıştığımızı veya yemek yediğimizi sanmıyorum.
ideal bir masa ölçüsü maksimum 76cmdir, hatta en güzeli 71 cm'dir ama hiçbir imalatçı buna uymaz. yemek yemeye gittiğimizde 85 cm'lik masa bile gördüm, çatala kaşığa gerek bile yok, kafanı eğdinmi tabağın içindesin!! )
sandalyenin yüksekliği ise max 45cm veya 71-76cm masanın altındaki kalınlık payı düşürüldüğünde 30cm'lik hareket alanıdır. Bu arada bacak bacak üstüne atmak mümkün olmadığından muhterem mobilyacılar masayı yükseltirler. buda kolun yukarı kalkması demektir.
Airbus vediğer uçakların kontrolünde aı düşüktür ve rahat bir kullanım sağlar bunda hemfikirim

ikinci bir ilave, gözün görme açısı toplamda 60derecedir.bu 10 derece yan görme açısı eklenebilir. yani ileriye baktığınızda en soldan en sağa farkedebildiğiniz alanın açısı 60derecedir.

F22'yi bilmiyordum.



Hakan737Guven

[guclu]

Herkese merhaba,

siteye yaklasik 3 yildir bakmiyordum. Hala nette duruyormu diye bir bakayim dedim ve konuyu gorunce birkac satir yazayim istedim.

Konu 1: Soldan kullanma

Arkadaslar ben Onur Air de A320/321 de ikinci pilot iken 2004 Kasim ayinda THY ye katildim ve iki first officer olarak Manchester'a 340 conversionuna gittik. Sim de iki first oldugumuz icin session'un yarisinda birimiz sol sandalyede oturuyorduk. Airbus'un ogretmeni her ikimize de manuel Raw Data ILS ucurmak istedi ancak o anda sol sandalyedeydim ve session'un sonu geliyordu dolayisiyla soldan ucmak zorunda kaldim. Cok buyuk kuvvet gerektirmedigi icin pek bir zorluk hissetmedim. Ilk 3-5 saniye degisik geldi o kadar.

Konu 2: Ayni anda hem roll hem pitch

Arkadaslar Airbus FBW ucaklarini da ayni anda hem roll hem pitch verebilirsiniz. Ayni anda sadece roll ve sonra pitch veriliyor diye bir olay yok. Ayni anda her iki kumandayi da verebilirsiniz.

Konu 3: Manuel ucus

Arkadaslar Airbus FBW ucaklarini da manuel cok guzel ucurursunuz. Tek farki manuel ucarken de autotrim yapmasidir. (1g olayi). Ucagin bilgisayarlari siz ucagin limitini asacak birsey yapmadiginiz sürece hicbir sey yapmazlar. Autopilot off ve autoşrust off olarak 'levye'(side stick), direksiyon ve gaz kolu tamamen sizin elinizdedir.

Umarim yardimi olmustur.

Guclu Ulgenalp
Ikinci Pilot
A340 Filosu
THY

[THY072]

quote:

---

Originally posted by guclu

Konu 2: Ayni anda hem roll hem pitch

Arkadaslar Airbus FBW ucaklarini da ayni anda hem roll hem pitch verebilirsiniz. Ayni anda sadece roll ve sonra pitch veriliyor diye bir olay yok. Ayni anda her iki kumandayi da verebilirsiniz.

---

A 340 da pilotaj tekniği olarak pitch ve roll birbirini izleyerek veriliyor. Bu THY deki bir fist officer dan aldığım ve teyid ettirdiğim bir bilgi. Tabi farklı teknikler de kullanılabilir. Ama böyle bir olay var. Ama siz tabii ki aynı anda iki kumandayı da verebilirsiniz.

[Batur Musaogullari]

Arkadaslar selam,
Bu muhabbeti cok gec gormus bulunuyorum o nedenle de tarih olarak epey fark var son yazilandan bu yana ancak hemen ekleyeyim. Ben bu arada solagim.

Gercekci olmasi icin flyşy'de kaptan rutbesini alana kadar sticki sagda kullaniyordum hep kaptan olduktan sonra sola aldim ve airbus'taki olcekle ayni olarak sekilde geometrik olarak birebir olceklendirdim

Hicbir zorluk cekmiyorum
Saygilar [^]

Batur Musaogullari
FlyThy A320-321 Senior First Officer