Türk mühendisten Boeing 787'ye yeni sistem...

[Ybrahim KAYA]

Türk mühendis Aydın Akdeniz, Boeing uçaklarında gövde hasarını 5 dakikada tespit eden bir sistem geliştirdi.
(23 A?ustos 2005 Salı)

Boeing firması, Akdeniz'in ''Yapısal Direnç Sistemi''ni 2008'de piyasaya çıkaraca?ı komposit gövdeli 787 modelinde uygulamaya hazırlanıyor.

Türk mühendisin geliştirdi?i sistem sayesinde ortalama 72 saatte tespit edilebilen gövde arızaları 5 dakika içinde bulunabilirken, kabin nem oranı odadaki gibi olacak, kulak a?rısı, gözlerin kızarması gibi etkiler artık görülmeyecek.

ABD'nin Boeing firmasında çalışan yapısal teknoloji yüksek mühendisi Aydın Akdeniz'in 1999'da geliştirmeye başladı?ı uçak gövdelerinde meydana gelen hasarı 5 dakikada tespit eden ''Yapısal Direnç Sistemi''nin, 2008'de piyasaya çıkarılacak komposit gövdeli 787 modelinde uygulanması için hazırlıklar sürüyor.

ŞY'ye ait Boeing 737 tipi bir uçakta geçen yıl test edilmeye başlanan sistem, geçen ay bir başka 737 tipi uça?a daha uygulandı. Şu ana kadar elde edilen verilerle sistemin olumlu yönde ilerledi?i belirtilirken, Nisan 2006'da test aşamasının tamamlanarak, uçaklara yerleştirilmeye başlanaca?ı bildirildi.

UÇA?IN BAKIM SÜRESY EN AZ YÜZDE 15 AZALACAK...

Aydın Akdeniz, sivil havacılı?ın güvenlikle ilgili kural ve standartları gere?i, ''yapılan işin önceki iş kadar iyi ve daha ekonomik olması'' gerekti?ini kaydetti.

Yapısal Direnç Sistemi'nin, uça?ın sert inişler ile herhangi bir yükleme sırasında gövdesinde meydana gelebilecek kazalardan do?an arızaları tespit etti?ini belirten Akdeniz, uçaklara şu anda standart olarak yapılan bakımlarda her tarafının kontrol edilmesinin gerekti?ini anlattı. Akdeniz, şunları kaydetti:

''Bu sistemde uça?ın içine bakmadan bilgi toplayacaksınız, gerekiyorsa bakacaksınız. Uça?ı açtı?ınız zaman uça?ın yerde kalması lazım. Uçak yerde kaldı?ında yolcu taşıyamadı?ı için firma kaybedilen her dakikada zarar ediyor. Bunu minimuma indirmede bu teknolojinin katkısı olacak.

Sistem, uça?ın bakım süresini en az yüzde 15 oranında azaltacak. Uça?ın yerdeki her bakım süresi 2-3 gün daha kısalacak. Sert inişlerden sonra 72 saat süren bakım süresi, 5 dakikaya inecek. Uçaklara yiyecek, kargo ve yakıt yüklemek için yanaşan araçların neden oldu?u hasarlar, 4-8 saat arasında tespit edilirken, sistem bu arızaları da 5 dakika veya daha az bir zamanda belirleyecek.''

'3 TEST UÇA?INDAN 2'SY ŞY'NYN'

Geliştirilen sistemin biri 777, ikisi de ŞY'ye ait 737-800 uçakları olmak üzere 3 uçakta test edildi?ini dile getiren Akdeniz, geçen ay ŞY'ye ait 2. uça?a ilkinden farklı olarak 26 de?işik noktada sensör barındıran sistemi kurduklarını anlattı.

Akdeniz, ŞY uçaklarındaki sistemin, uçuş parçalarında sensörlerin uzun yıllar sonunda nasıl bir netice verece?ini ölçmek için kullanılmaya devam edece?ini kaydetti. ŞY'den 3 mühendisin projeye destek verdi?ini ifade eden Akdeniz, ''ŞY'den şu ana kadar aldı?ımız neticeler çok başarılı'' dedi.

Sistemi 787 modelinde kullanmayı düşündüklerini belirten Akdeniz, ''Ama fabrikasyon anında hangi uçakta olaca?ı kesin de?il. 787'nin ilk bakıma girece?i 2011 yılından itibaren bakım masrafları düşmeye başlayacak'' dedi.

'GÖZLER KIZARMAYACAK, KULAKLAR A?RIMAYACAK'

Akdeniz, yapısal teknoloji mühendisi olarak üzerinde çalıştı?ı komposit gövdeli 787'nin dizaynının tamamen bitti?ini, gelecek yıl fabrikasyon aşamasına gelinece?ini, 2007'de de ilk uçuşun gerçekleştirilece?ini belirtti.

Yolcu rahatlı?ı ve hava yollarının daha fazla para kazanabilmeleri açısından modern bir uçak meydana getirdiklerini anlatan Akdeniz, ''Eşde?erlerinden 18.5 ton daha hafif olacak ve yüzde 20-25 daha az yakıt yakacak, bakım masrafı da yüzde 30 daha düşecek. Kabin içinde ortalama 8300 fit olan kabin basıncı, 6000 fite indirilerek, yolcuların daha rahat yolculuk etmeleri sa?lanacak. Uçaktaki nem oranı odadaki gibi olacak. Kulak a?rısı, gözlerin kızarması gibi etkiler görülmeyecek'' diye konuştu.

Komposit uçakların ince bakım ihtiyacının, benzer kapasite ve menzildeki uçaklardan çok daha geç ortaya çıktı?ını ifade eden Akdeniz, ''Motorun toksik gazları yüzde 20 azalacak, uçak alana inerken kimse sesini duymayacak. Uçak, Ystanbul-Los Angeles, Ystanbul-Tokyo gibi uzun uçuşları direkt olarak gerçekleştirecek'' dedi.